Η μουσική πρόταση αυτή στοχεύει στην ανάδειξη μιας αποσιωπημένης μουσικής διαδρομής στην πορεία της ελληνικής πολιτιστικής δημιουργίας μέσα από την κίνηση των προσφυγικών ροών την επαύριον της Μικρασιατικής καταστροφής, την προσωρινή εγκατάστασή τους στα λιμάνια της Ανατ. Μεσογείου και την αλληλεπίδρασή τους με τους ντόπιους μουσικούς, τα ηχοχρώματα και τις ερμηνευτικές παραδόσεις των τόπων υποδοχής τους. Προνομιακό πεδίο για την ανίχνευση αυτής της «άυλης» πολιτισμικής γονιμοποίησης μέσα από την πύκνωση των σχέσεων καθημερινότητας και των μελωδικών συνευρέσεων των δύο πληθυσμών είναι ο χώρος της Κρητικής μουσικής: τα «αστικά τραγούδια της Κρήτης», αποκαλούμενα και «ρεμπέτικα της Κρήτης» ή/και, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, «Τα Ταμπαχανιώτικα» (Tabakhane/Ταμπαχανέ: βυρσοδεψεία ή/και γειτονιές των βυρσοδεψείων)

Κίνητρο, λοιπόν, για την πραγματοποίηση αυτής της έρευνας είναι η μουσική και εικαστική αφήγηση αυτής της –εν πολλοίς, άγνωστης – τοπικής πολιτισμικής ιστορίας. Μιας ιστορίας που τέμνεται με την – περισσότερο γνωστή – ιστορία του ρεμπέτικου των μεγάλων αστικών κέντρων (Πειραιάς), την ιστορία της προσφυγιάς και την αστική κοινωνική ιστορία της νησιωτικής Ελλάδας των αρχών του 20^ου αιώνα.

Βαδίζοντας πάνω στα μουσικά μονοπάτια των «Τουρκοκρητικών» που αφήνουν το αποτύπωμα τους στα εντόπια ρεπερτόρια ήδη από τα τέλη του 19^ου αιώνα, τα «αστικά τραγούδια της Κρήτης» ή τα «ρεμπέτικα της Κρήτης» ανθίζουν και «ταξιδεύουν» μαζί με τα πλανόδια συγκροτήματα των Μικρασιατών μουσικών που συγχρωτίζονται στα λιμάνια του νησιού (Χανιά, Ηράκλειο) με τους ντόπιους οργανοπαίχτες (κυρίως εγχόρδων) κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου εγκαινιάζοντας ένα νέο μουσικό ιδίωμα. Νέο, τόσο ως προς τις γνώριμες μουσικές φόρμες των «Τουρκοκρητικών» όσο και ως προς τη συνήθη θεματολογία των Ρεμπέτικων. Σε αντίθεση με τα «Τουρκοκρητικά», τα «ρεμπέτικα της Κρήτης» εγκαταλείπουν τα χορευτικά μοτίβα προς χάριν αργόσυρτων αυτοσχεδιασμών και καρτερικών σκοπών, ενώ η έκφραση της υπαρξιακής θλίψης και του ερωτικού καημού (έναντι του συμβολικού ευφημισμού του κοινωνικού περιθωρίου και της παραβατικότητας) δεσπόζει στη θεματογραφία τους. Υπ’ αυτή την έννοια, τα «ρεμπέτικα της Κρήτης» απογαλακτίζονται από την αστική υποκουλτούρα της οποίας κατεξοχήν εκφραστές είναι τα ρεμπέτικα των μεγάλων αστικών λιμανιών και στρέφονται περισσότερο στην αναζήτηση μελωδικών και στιχουργικών διεξόδων στα σπαράγματα της νέας αστικής (υπο)κουλτούρας που εκείνη την εποχή αναφύεται στα κεντρικά λιμάνια της Ανατ. Μεσογείου, στην Κρήτη. Νέο όμως και ως προς το είδος των κρητικών τραγουδιστών που εμπνέει, αλλά και των μουσικών οργάνων που εφεξής συνοδεύουν τις κομπανίες των «μερακλήδων», όπως συχνά αναφέρονται. Ο Φουσταλιέρης, ο Μπαξεβάνης, ο Ροδινός, ο Τζιμάκης Τζαγκαράκης, ο Μπερνιδάκης, μια σειρά νέων ερμηνευτών μυείται στο τραγούδι με αναφορά σε αυτό το μουσικό ιδίωμα με το μπουλγαρί ίσως το πλέον χαρακτηριστικό νέο μέλος των εγχόρδων μουσικών συνοδοιπόρων τους. Τέλος, νέο και ως προς τα μουσικά ήθη που εισάγει στην εντόπια μουσική σκηνή. Διατρέχοντας την ιστορία των κρητικών μουσικών, η πρώτη γυναίκα που «ανεβαίνει» σε κρητικό λαϊκό πάλκο και που συμμετέχει στην κρητική δισκογραφία, είναι η «ρεμπέτισσα της Κρήτης» Λαυρεντία Μπερνιδάκη, με το τραγούδι «Την μάνα μου την αγαπώ» που ηχογραφείται στο δίσκο του αδερφού της και εμβληματικού εκπροσώπου του υπό μελέτη μουσικού είδους, λαουτιέρη και τραγουδιστή Γιάννη Μπερνιδάκη (σε συνεργασία με τον λαουτιέρη Μανώλη Λαγουδάκη).

Η ανάδυση των ρεμπέτικων της Κρήτης αποτελεί ενδεχομένως ένα από τα πλέον ισχυρά τεκμήρια της σταδιακής ένταξης των προσφύγων στις τοπικές κοινωνίες μέσα από τη συμμετοχή τους στις αφανείς νησίδες κοινωνικότητας (καφενεία, καφέ – αμάν, γιορτές, πανηγύρια), αλλά και της καθοριστικής επίδρασης που άσκησαν στη διαμόρφωση αυτού του διακριτού ρεπερτορίου . Η επενέργεια των πλανόδιων μουσικών στην αστική μουσική της Κρήτης, ίσως δεν θα ήταν υπερβολή, να ισχυριστούμε ότι ήταν εφάμιλλη εκείνης που άσκησαν οι αφρικανοί μουσικοί στις αρχές του 20^ου στη Β. Αμερική, και ειδικότερα στη διαμόρφωση των μελωδιών και των αρμονιών της Τζαζ μέσα από τις ατέρμονες (και συχνά απρόβλεπτες) διασταυρώσεις των αφρικανικών ηχοχρωμάτων με τους ισπανικούς, αγγλικούς, και γαλλικούς ρυθμούς.